Albaniya haqqında
Bayaq AZTV-də iki tarixçi Qafqaz Albaniyası haqqında diskussiya aparırdı. 6-cı sinif dərsliyindəki məlumatları eyni şəkildə ağızlarını köpüklədərək elə danışırdılar ki sanki yeni nəisə tapıblar. təbii ki, danışdıqlarının nə düzgün əsası nə də izahı var idi. o üzdən istədim özüm sizinlə bildiklərimi bölüşüm.
Mövzu üzrə birinci problem məhz Albaniya sözüdür. Bəzi Azərbaycan tarixçilərinin qeyd etdiyi kimi Albaniya sözünün alban etnosu ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Alban etnosu Albaniyadan sonra yaranan məhfumdur. qayıdaq adın mənasına. Albaniya sözünün kökü Alp sözüdür. Alp bəli Alp dağları. buna sonra qayıdacağıq. Alp sözü prototürk dilində Uca Böyük Dağlıq mənasın verir. Hətta saçı ağarmış müdrik öndər ağsaqqallara da alp deyilərdi. ilk öncə mövzuya İtaliyadakı Alp dağlarından girək.
bildiyiniz kimi Romanın yaranış əfsanələrindən ən birincisi Romul və Rem qardaşları haqqındadır. yəni ki atası və anası olmayan iki körpə qardaş Romul və Remi dişi canavar öz südüylə bəsləyib böyüdüb və sonradan Romul 7 təpə üzərində Roma şəhərin yaradıb. Bu dastandan azı bir era əvvəl türklərin Oğuz xan dastanı vardı. həmin dastanda deyilir: körpəlikdən yetim qalan Oğuz kağanı dişi bozqurd övladlığa götürür və ona süd verir onu böyüdür onu hər şeydən hər kəsdən qoruyur. sonra isə Oğuz Kağan böyüyüb 7 təpə üzərində öz şəhərin salır. bildiyiniz kimi min illər boyu xalqlar bir yerdən o biri yerə köçmüşdür. buna tarixdə xalqların köçü deyilir. xalqların böyük köçü dönəmində də onda öncə də sonra da türk xalqları köç etmiş bir yerdən o biri yerə daşınmışlar. türklərin Avropadan keçib getdiyi ilk qədim çağlarda yəni Romul və rem dastanının yaranmasından da əvvəl qədim türklər İtaliya ərazisindın keçərkən oradakı dağları görüb Alp yəni uca adın vermiş bir müddət yerli xalqla qaynayıb qarışmış hətta bir qismi də İtaliya da qalmışdır. məhz bu qarışımdan əsrlər sonra Oğuz Kağan dastanı Romul və Rem dastanı kimi yenidən meydana çıxır və etrusk latın etnogenezinin yeni başlanğıcında oradakı insanların dilinin əzbəri olur. əvəzində türklər italyanlara özlərindən sonra bir dastan və ən tanınınmış bir toponimi qoyub gedir. Azərbaycan ərazisində də formalaşan burada min illər boyu məskunlaşan türklər hər tərəfin dağlıq olduğuna görə buraya Alp adın verir. yəni dağlıq ərazi. məhz ərazi Alp adlanandan sonra burada yaşayan yerli türk xalqları özlərini alpan adlandırdı. yəni ki biz dağlıq ərazilərin məskunlarıyıq sakinləriyik. alpan türklərinin yüksək mədəniyyəti humanistliyi ona səbəb oldu ki şimaldaki vəhşi qafqazdilli xalqların bəziləri qanlı mübarizələrə dözməyərək məhz alpanlara pənah gətirdi və onların ərazilərində məskunlaşdı. Bunlar indiki ləzgilər udinlər buduğlar qırızlar və digər azsaylı xalqlardır. indi də məhz bundan istifadə edən bir sıra Azərbaycan türk düşmənləri bu ərazilərin türklərin yox ləzgilərin olduğunu deyir. Gəlin analiz edək . ləzgi dilində bir dənə də olsa Alpan Alban sözünün mənası varmı izahi varmi ? yoxdur tapa da bilməzsiz. amma əvəzində günü bu gün də sayı 100.000 nəfəri ötən Alban tayfası var Qazaxıstanda. dilləri də türk dili. əvəzində sayı iki milyonu keçmiş Çuvaş türklərinin yaranış dastanı var. həmin dastanda deyilir : Qafqaz dağlarının o tayında ağ bənizli ağ saçlı alpanlar gəldi və bu torpaqlara çörək bərəkət ədalət və müqəddəslik gətirdi. alpanlardan biri dağ qızı Çəşən ilə evləndi ondan olan böyül oğluna Çavuş kiçiyinə isə Çuvaş adı verdi. döyüşlərin birində Çavuş ölər və kiçik qardaş Çuvaş isə ailəni götürüb dağlara çəkilərək intiqam zamanın gözləyər.bundan əlavə Alp Arslan Alp ər Tunqa. hamısı nədir kimdir türk. qazan xanı bəzən alpların başı adlandırırdılar. amma bu kimi nəinki kiçik bir əfsanə və toponim hətta bircə söz də türk dilindən savayı bir dildə yoxdur ki Alpan Alban sözün izah etsin. Strabon deyir Albanlar 26 dildə danışan müxtəlif tayfalardan ibarət idi. yaxşı bunlar 26 dildə danışırlar bəs necə formalaşıb alban etnosu oldular necə danışıb ünsiyət qurdular, demək ki bunların danışıq üçün vahid dili olub. bu da təbii ki yerli alpan türklərinin dili . bütün azsaylı xalqlar bu dil ilə bir biriylə əlaqə saxlamış bu dillə ünsiyyət quraraq ticarət etmişlər.
sonuç olaraq onu deyə bilərəm ki Alpanlar kökənli olaraq türk idi. lütfən tariximizə sahib çıxalım və onu qoruyalım. əks halda özümüzdən sonraya nəsə saxlaya bilmərik..
Alban qadını
Tomiris ana
Mövzu üzrə birinci problem məhz Albaniya sözüdür. Bəzi Azərbaycan tarixçilərinin qeyd etdiyi kimi Albaniya sözünün alban etnosu ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Alban etnosu Albaniyadan sonra yaranan məhfumdur. qayıdaq adın mənasına. Albaniya sözünün kökü Alp sözüdür. Alp bəli Alp dağları. buna sonra qayıdacağıq. Alp sözü prototürk dilində Uca Böyük Dağlıq mənasın verir. Hətta saçı ağarmış müdrik öndər ağsaqqallara da alp deyilərdi. ilk öncə mövzuya İtaliyadakı Alp dağlarından girək.
bildiyiniz kimi Romanın yaranış əfsanələrindən ən birincisi Romul və Rem qardaşları haqqındadır. yəni ki atası və anası olmayan iki körpə qardaş Romul və Remi dişi canavar öz südüylə bəsləyib böyüdüb və sonradan Romul 7 təpə üzərində Roma şəhərin yaradıb. Bu dastandan azı bir era əvvəl türklərin Oğuz xan dastanı vardı. həmin dastanda deyilir: körpəlikdən yetim qalan Oğuz kağanı dişi bozqurd övladlığa götürür və ona süd verir onu böyüdür onu hər şeydən hər kəsdən qoruyur. sonra isə Oğuz Kağan böyüyüb 7 təpə üzərində öz şəhərin salır. bildiyiniz kimi min illər boyu xalqlar bir yerdən o biri yerə köçmüşdür. buna tarixdə xalqların köçü deyilir. xalqların böyük köçü dönəmində də onda öncə də sonra da türk xalqları köç etmiş bir yerdən o biri yerə daşınmışlar. türklərin Avropadan keçib getdiyi ilk qədim çağlarda yəni Romul və rem dastanının yaranmasından da əvvəl qədim türklər İtaliya ərazisindın keçərkən oradakı dağları görüb Alp yəni uca adın vermiş bir müddət yerli xalqla qaynayıb qarışmış hətta bir qismi də İtaliya da qalmışdır. məhz bu qarışımdan əsrlər sonra Oğuz Kağan dastanı Romul və Rem dastanı kimi yenidən meydana çıxır və etrusk latın etnogenezinin yeni başlanğıcında oradakı insanların dilinin əzbəri olur. əvəzində türklər italyanlara özlərindən sonra bir dastan və ən tanınınmış bir toponimi qoyub gedir. Azərbaycan ərazisində də formalaşan burada min illər boyu məskunlaşan türklər hər tərəfin dağlıq olduğuna görə buraya Alp adın verir. yəni dağlıq ərazi. məhz ərazi Alp adlanandan sonra burada yaşayan yerli türk xalqları özlərini alpan adlandırdı. yəni ki biz dağlıq ərazilərin məskunlarıyıq sakinləriyik. alpan türklərinin yüksək mədəniyyəti humanistliyi ona səbəb oldu ki şimaldaki vəhşi qafqazdilli xalqların bəziləri qanlı mübarizələrə dözməyərək məhz alpanlara pənah gətirdi və onların ərazilərində məskunlaşdı. Bunlar indiki ləzgilər udinlər buduğlar qırızlar və digər azsaylı xalqlardır. indi də məhz bundan istifadə edən bir sıra Azərbaycan türk düşmənləri bu ərazilərin türklərin yox ləzgilərin olduğunu deyir. Gəlin analiz edək . ləzgi dilində bir dənə də olsa Alpan Alban sözünün mənası varmı izahi varmi ? yoxdur tapa da bilməzsiz. amma əvəzində günü bu gün də sayı 100.000 nəfəri ötən Alban tayfası var Qazaxıstanda. dilləri də türk dili. əvəzində sayı iki milyonu keçmiş Çuvaş türklərinin yaranış dastanı var. həmin dastanda deyilir : Qafqaz dağlarının o tayında ağ bənizli ağ saçlı alpanlar gəldi və bu torpaqlara çörək bərəkət ədalət və müqəddəslik gətirdi. alpanlardan biri dağ qızı Çəşən ilə evləndi ondan olan böyül oğluna Çavuş kiçiyinə isə Çuvaş adı verdi. döyüşlərin birində Çavuş ölər və kiçik qardaş Çuvaş isə ailəni götürüb dağlara çəkilərək intiqam zamanın gözləyər.bundan əlavə Alp Arslan Alp ər Tunqa. hamısı nədir kimdir türk. qazan xanı bəzən alpların başı adlandırırdılar. amma bu kimi nəinki kiçik bir əfsanə və toponim hətta bircə söz də türk dilindən savayı bir dildə yoxdur ki Alpan Alban sözün izah etsin. Strabon deyir Albanlar 26 dildə danışan müxtəlif tayfalardan ibarət idi. yaxşı bunlar 26 dildə danışırlar bəs necə formalaşıb alban etnosu oldular necə danışıb ünsiyət qurdular, demək ki bunların danışıq üçün vahid dili olub. bu da təbii ki yerli alpan türklərinin dili . bütün azsaylı xalqlar bu dil ilə bir biriylə əlaqə saxlamış bu dillə ünsiyyət quraraq ticarət etmişlər.
sonuç olaraq onu deyə bilərəm ki Alpanlar kökənli olaraq türk idi. lütfən tariximizə sahib çıxalım və onu qoruyalım. əks halda özümüzdən sonraya nəsə saxlaya bilmərik..
Yorumlar
Yorum Gönder